Günaydın kime ait ?

Günaydın Kime Ait? Zaman, Dil ve Toplumsal Dönüşüm Üzerine Bir Tarihçinin Düşünceleri

Sabahın erken saatleri… Masamda buğusu hâlâ tüten bir kahve, elimde not defterim. Tarihle uğraşmak aslında zamanı anlamaya çalışmaktır; geçmişin yankılarını bugünün duvarlarına yansıtan bir çabadır. Ve bugün aklımda şu soru var: “Günaydın kime ait?” Bu basit selamlama, tarih boyunca toplumsal ilişkilerin, dilin, kültürün ve iktidarın şekillendirdiği bir aynaya dönüşmüştür.

Bir Selamın Tarihi: “Günaydın” Nereden Geldi?

Her kelimenin bir tarihi, her selamın bir bağlamı vardır. “Günaydın” ifadesi, Türkçeye 20. yüzyılın başlarında yerleşmiş bir sözcüktür. Osmanlı döneminde insanlar birbirini “Selâmün aleyküm” ya da “Sabah-ı şerifiniz hayrolsun” diyerek selamlardı. Cumhuriyet’in kuruluşuyla birlikte dil devrimi sadece alfabenin değil, toplumsal iletişimin de dönüşümünü başlattı. “Günaydın”, modernleşmenin gündelik hayata yansıyan bir sembolü haline geldi.

Artık selam, sadece dini bir temenni değil, seküler bir iyimserlik göstergesiydi. Bu dönüşüm, bir dil tercihi olmanın ötesinde, kimlik inşasının bir parçasıydı. Yani “günaydın” demek, bir dönem için “yeniyi selamlamak” anlamına geliyordu.

Dil Devrimi ve Modernleşmenin Güneşi

Cumhuriyet dönemiyle birlikte dil, geçmişle bağları yeniden tanımlamanın aracı oldu. Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde gerçekleştirilen dil devrimi, halkın birbirini anlayabileceği ortak bir Türkçe yaratmayı amaçladı. “Günaydın” bu bağlamda sadece bir kelime değil, bir ideolojinin taşıyıcısıydı.

Dil, toplumsal belleğin en güçlü taşıyıcısıdır. “Günaydın”ın yerleşmesi, Osmanlı’nın çok katmanlı, dini referanslı selam kültüründen; modern, seküler, eşitlikçi bir toplum idealine geçişin dilsel ifadesidir. Yani bu kelime, aslında bir devrimin sabahıdır.

Toplumsal Kırılmalar ve Günaydın’ın Sessiz Tanıklığı

Tarih, kelimelerin sessiz tanıklığıyla da yazılır. Her “günaydın”, bir dönemin sosyolojisini taşır. 1950’lerden itibaren Türkiye’de şehirleşme hızlandı, kırsaldan kente göç arttı, insanlar apartmanlarda yaşamaya başladı. Bu yeni yaşam biçimi, komşuluk ilişkilerini ve iletişim biçimlerini de dönüştürdü.

Artık “günaydın” apartman boşluklarında yankılanan bir nezaket sözüydü. Sınıf farklarını, kültürel mesafeleri yumuşatan bir toplumsal bağa dönüştü. Ama aynı zamanda, bu kelime kimi zaman “aidiyetin sınırlarını” da belirledi. Bir dönem “Selâmün aleyküm” diyenlerle “Günaydın” diyenler arasındaki fark, sadece dilsel değil, kültürel bir kimlik göstergesi haline geldi.

Günaydın ve Kimlik: Kimin Sözü, Kimin Sessizliği?

Bugün hâlâ şu soruyu sorabiliriz: “Günaydın kime ait?” Bu sorunun yanıtı, sadece etimolojik değil, politik de bir meseledir. Bir toplumda kullanılan her kelime, bir kimlik beyanıdır.

“Günaydın” sekülerleşmenin, modern yurttaşlığın, toplumsal eşitliğin dildeki tezahürüdür. Ancak aynı zamanda bazı çevreler için “yabancılaşmanın” sembolü olarak görülmüştür. Tarih boyunca her dilsel dönüşüm, bir dirençle karşılaşmıştır. Bugün “günaydın” demek, bir kültürel tercihin, bir tarihsel pozisyonun göstergesi olmaya devam ediyor.

Geçmişten Bugüne: Zamanı Selamlamak

Tarihçi için “günaydın” bir selam değil, bir sürekliliktir. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e, gelenekten modernliğe uzanan bir köprüdür. Her sabah bu kelimeyi söylemek, aslında bir geçmişle hesaplaşmadır. Bir dönemin “hayr” temennisi, başka bir dönemin “aydınlık” çağrısına dönüşmüştür.

Tıpkı tarih gibi, dil de durağan değildir. Değişir, dönüşür, yeni anlamlar kazanır. “Günaydın”ın bugünkü anlamı da sabit değildir; bir yandan sıcak bir tebessüm, bir yandan kültürel bir hafıza taşıyıcısıdır.

Son Söz: Her Günaydın, Yeni Bir Başlangıçtır

Belki de asıl soru şu: Biz kimin sabahına uyanıyoruz? Her “günaydın”, bir önceki kuşaktan devraldığımız bir tarihsel mirası taşır. Dilin sadeleşmesi, toplumun karmaşıklaşması, bireyin modernleşmesi… Hepsi bu basit kelimenin içinde saklıdır.

Tarih bize öğretir ki, hiçbir kelime tesadüfen doğmaz. “Günaydın” yalnızca bir selam değildir; modern Türkiye’nin uyanış hikâyesidir. Ve belki de bu yüzden, her sabah onu söylerken farkında olmadan tarihle selamlaşırız.

Günaydın kime ait? Belki de hepimize. Ama asıl mesele, onu söylerken hangi tarihi, hangi toplumsal hafızayı hatırladığımızda gizlidir.